CBD als steuntje in de rug: de MOCCA-studie van Lindy-Lou Boyette

“Trots en blij om te mogen berichten dat we dankzij de Hersenstichting onderzoek kunnen gaan doen naar de werkzaamheid van CBD ter ondersteuning van stoppen met cannabis in mensen met psychosegevoeligheid,” schreef Lindy een half jaar geleden op haar LinkedIn. Naast haar functie van hoofdopleider bij PPO doet ze als universitair hoofddocent bij de afdeling Klinische Psychologie van de RUG onderzoek naar psychose. Vanuit daar leidt ze de MOCCA-studie ‘MOving from Cannabis to a CBD Alternative’, die de effectiviteit van cannabidiol (CBD) onderzoekt bij het stoppen met cannabisgebruik bij mensen met psychosegevoeligheid. In dit nieuwsbericht vertelt ze meer over deze studie.

Cannabisgebruik is een bekende risicofactor voor terugval in psychose. Helaas komt het gebruik van cannabis veel voor bij mensen met psychosegevoeligheid: ongeveer 30% van de jonge mensen die een eerste psychose heeft doorgemaakt, gebruikt dagelijks cannabis. Dat doen zij vaak om beter te slapen of zich rustiger te voelen, terwijl hallucinaties of wanen juist kunnen toenemen. Stoppen is moeilijk, mede omdat na veelvuldig gebruik tijdelijk meer klachten zoals ‘craving’, spanning, somberheid en slapeloosheid kunnen ontstaan.

Deze onttrekkingsverschijnselen zijn voor ongeveer twee derde van de mensen met psychosegevoeligheid een belangrijke reden om cannabisgebruik te hervatten. Er is dus een ingewikkelde relatie tussen cannabis en psychische klachten, waarbij cannabis sommige klachten tijdelijk verlicht, maar andere verergert.

De effecten van cannabis hangen samen met de twee belangrijkste werkzame stoffen: THC en CBD. THC is verslavend en kan hallucinaties, wanen en angst uitlokken, maar zorgt ook voor een gevoel van vrolijkheid en ‘high’ zijn. CBD werkt juist tegengesteld: het is rustgevend, niet verslavend en er zijn steeds meer aanwijzingen dat het een antipsychotisch effect heeft. Daarnaast lijkt CBD de onttrekkingsverschijnselen van cannabis te kunnen verminderen, al is dat tot nu toe slechts in kleine steekproeven en weinig bij mensen met psychosegevoeligheid onderzocht. Met de MOCCA-studie (MOving from Cannabis to a CBD Alternative) willen we daarom in een grootschalige, dubbelblind placebo-gecontroleerde RCT nagaan of CBD het beloop van psychotische kwetsbaarheid kan verbeteren door verminderd cannabisgebruik. We sluiten hiervoor aan bij een internationale studie naar de verwachte antipsychotische werking van CBD, de STEP studie. Dit deelproject betreft een samenwerking tussen de afdeling Vroege Psychose van het Amsterdam UMC, het UMC Utrecht en de RUG.

“Ons voorstel is eind 2024 goedgekeurd voor financiering door de Hersenstichting. Inmiddels hebben we medisch-ethische goedkeuring ontvangen en een enthousiaste promovendus aangesteld die de Nederlandse tak coördineert. We verwachten in 2026 de eerste deelnemers te kunnen includeren.

Mijn eigen motivatie voor het opzetten van dit onderzoek is dat ik als supervisor diagnostiek in de verslavingszorg en de psychosezorg merkte hoe hardnekkig het gebruik van cannabis kan zijn bij mensen met psychosegevoeligheid, ondanks het risico op verergering van psychotische klachten. Het zou mooi zijn als CBD net dat steuntje in de rug kan geven om te stoppen met cannabis. Als er dan meteen een direct antipsychotisch effect zou plaatsvinden, zonder de veelal zware bijwerkingen die we kennen van bestaande antipsychotica, dan is dat helemaal prachtig. Als hoofdopleider heb ik niet veel onderzoekstijd, maar dit vind ik de moeite waard om te onderzoeken. 

Bijzonder is dat ik het eerste idee voor deze studie kreeg van een cliënt, die experimenteerde met CBD olie en wilde weten of dit kwaad kon gezien zijn familiale belasting voor psychose. Literatuuronderzoek en gesprekken met experts, waaronder mijn latere mede-aanvragers dr. Albert Batalla en professor Lieuwe de Haan, bracht me vervolgens op dit spoor. In onze postmasteropleidingen wordt altijd het belang van de wederzijdse voeding tussen de klinische praktijk en de wetenschap benadrukt, maar dat blijft voor sommige opleidelingen soms wat abstract. Een studie als deze is denk ik een concreet voorbeeld hiervan. En wie weet kan het iemand inspireren om een eigen klinische vraag ook om te gaan zetten naar een onderzoek, wat tot innovatie van de zorg zou kunnen leiden. Dat zou ons opleiders bij PPO gelukkig maken.”